De geschiedenis van thee wordt gekenmerkt door vele belangrijke figuren. Deze historische figuren hadden een enorme impact op het verloop van de thee geschiedenis zoals we die nu kennen. Hieronder een overzicht van vier theefiguren die elk op hun manier de thee geschiedenis mee vorm gaven, van het eerste boek over thee tot de introductie van matcha in Japan. Duik mee in de boeiende geschiedenis van thee!
Lu Yu (733-804 of 715-803)
Lu Yu leefde in China tijdens de Tang dynastie (618-907) en schreef het baanbrekende theeboek “The Classic of Tea” (Cha Jing of Ch’a Ching). The Classic of Tea wordt beschouwd als het startpunt voor de geschiedenis van thee, omdat er uiterst beperkte en gebrekkige informatie over thee bestaat vóór de tijd van Lu Yu. Hij was een belangrijke historische figuur, soms zelfs verheven tot een godheid. Als theemeester en als schrijver van het eerste boek over thee en lag hij mee aan basis van Chinese theecultuur.
Volgens verschillende verslagen over het leven van Lu Yu werd hij als kind wees en opgevoed door een boeddhistische monnik. Hij rebelleerde tegen het kloosterleven en verliet het voordat hij werd ingewijd om zich bij een theatergroep aan te sluiten, waar hij een populaire circusclown en toneelschrijver werd. Hij was succesvol, zegt men, maar hij verlangde naar een opleiding. Een invloedrijke fan stelde Lu Yu in staat om geleerde te worden, maar Lu Yu wilde meer, zijn doel was namelijk om een blijvende bijdrage te leveren aan de wetenschap. Die kans kreeg Lu Yu, toen hij een contract aangeboden kreeg om een boek te schrijven over thee. Hij ging vijf jaar in kluizenaarschap en kwam naar buiten met de Ch’a Ching – ‘s werelds eerste “theeboek”. Het boek behandelt alles over de plant zelf, de teelt en het plukken, tot gereedschap, waterkwaliteit en technieken. Hoewel boordevol met de meest praktische details, leest Lu Yu’s werk als méér dan een technische handleiding. Het is een werk dat alleen een auteur kan hebben geschreven die vertrouwd is met elk aspect van de theeteelt en -productie en waarin alles wat met thee te maken heeft aan bod komt. De Ch’a Ching maakte Lu Yu instant beroemd, theehandelaren lieten porseleinen beelden van hem maken en hij werd vereerd door de intellectuele wereld van zijn tijd.
Monk Eisai (1141 – 1215)
De boeddhistische monnik Monk Eisai is een belangrijk figuur in de Japanse thee geschiedenis. Eisai was degene die als eerste thee, meer bepaald Matcha, introduceerde in Japan in 1191. Thee is in Japan daarom ook onlosmakelijk verbonden met Zen. Eisai legde ook de manier van thee zetten en drinken vast tijdens de Zuidelijke Song Dynastie en wordt vereerd als de grondlegger van de thee in Japan.
Eisai had China verschillende keren bezocht om er verschillende boeddhistische tempels te bestuderen. Toen hij in 1191 van zijn tweede reis naar Japan terugkeerde, bracht hij groene theezaadjes mee en zaaide die op de berg Sefuri in de huidige prefectuur Fukuoka. Ook gaf hij wat zaadjes aan de boeddhistische monnik Myoe en liet hem theeplanten kweken in de prefectuur Kyoto. Dit was het begin van de Japanse theeteelt.
Eisai schreef ook het eerste Japanse boek over thee in 1211 met de tittel Kissa Yojoki, wat betekent “Hoe gezond te blijven door thee te drinken”. Het boek beschreef de positieve effecten die thee heeft op de vitale organen, met name het hart. Het prees de waarde van thee als geneesmiddel bij het genezen van indigestie, het lessen van dorst, het voorkomen van vermoeidheid, het ongedaan maken van de effecten van alcohol, het verbeteren van de hersen- en urinefunctie en als stimulerend middel. Het boek gaf ook uitleg over de delen van de plant en de juiste dosering en toediening voor specifieke kwalen.
Sen No Rikyu (1522-1591)
Sen No Rikyu was een beroemde monnik die de typische Japanse theeceremonie ontwikkelde zoals die vandaag nog steeds wordt uitgevoerd. Hij was ongetwijfeld de meest beroemde theemeester uit de Japanse geschiedenis. Geboren in Sakai tegen het einde van de Japanse oorlogstijd, voerde hij theeceremonies uit voor de machtige feodale heren Nobunaga Oda en Hideyoshi Toyotomi.
Rikyu was de zoon van een koopman. Als leerling van Takeoo Joo vanaf zijn 19e, radicaliseerde Sen no Riyu de trend van zijn leermeester. De ceremonie die hij ontwikkelde werd een kruising tussen podiumkunst en spirituele oefening. Terwijl hij de stijl van zijn voorgangers verenigde, legde hij de regels van de chado vast en codificeerde hij chanoyu, de theeceremonie, die hij tot een graad van perfectie verhief. Armoede, nederigheid, bescheidenheid en imperfectie werden fundamentele waarden van de chado. Sen No Rikyu verminderde het aantal voorwerpen dat bij de ceremonie werd gebruikt en vereiste dat het theehuis werd gebouwd van grovere materialen zoals stro, aarde of hout waar de schors nog aan zat. Hij vond ook de nijiri guchi uit, een kleine ingang die de gasten verplichtte hun hoofd te buigen om de theekamer te betreden.
Hoewel Rikyu beroemd is omdat hij de zeven regels van de chanoyu-ceremonie heeft opgesteld, is hij de geschiedenis ingegaan omdat hij door de machtige keizer Hideyoshi wegens verraad tot zelfmoord werd veroordeeld. De echte reden voor dit vonnis is onduidelijk. Volgens de legende brak hij na een laatste theeceremonie in het gezelschap van zijn trouwe vrienden zijn kom om aan te geven dat “de lippen van het ongeluk het hadden aangeraakt en dat geen andere man ervan mocht drinken” Daarna pleegde de zeventigjarige Rikyu in stilte met eer en waardigheid seppuku (hara-kiri of rituele zelfmoord).
Robert Fortune (1812-1880)
Robert Fortune, een Schotse botanicus, werd in 1848 door de Britse Oost-Indische Compagnie naar China gestuurd als spion om de Chinese theeproductie geheimen te ontdekken. De Britten zochten namelijk naar manieren om de bevoorradingsproblemen in verband met hun thee-import te omzeilen. De import van thee was in die tijd beperkt door de gesloten Japanse markt, de lange vaarroute tussen China en Engeland (waardoor de thee vaak al aan boord van de schepen bedierf) en de overdreven prijzen die China (met een monopolie op theeproductie) kon vragen.
In september 1848 begon Fortune aan zijn geheime reis. Hij leerde chinees, vermomde zich in authentieke Chinese kledij en deed zich voor als rijke koopman. Hij werd geholpen door twee Chinese bedienden die met hem meereisden. Hij verkende groene thee gebieden, verzamelde monsters en maakte veel aantekeningen. Zwarte thee was echter het belangrijkste onderdeel van zijn missie omdat zwarte thee populairder was in het Westen. Niemand buiten China had enig idee hoe thee werd gemaakt, totdat Fortune in juli 1849 het Wuyi-gebergte bereikt. In het Wuyi-gebergte, “het thuis van de beste peko’s en souchangs ter wereld”, ging hij naar een tempel op de top en sloot vriendschap met de monniken. Daar ontdekte hij het mysterieuze proces dat China’s beroemde zwarte thee voortbracht en het belangrijke fenomeen dat hierbij betrokken was, namelijk oxidatie.
Toen de Chinese regering een prijs op zijn hoofd zette, ontsnapte hij maar net. In 1851 kwam Robert aan in India met grote hoeveelheden zaden, gereedschap, een zeer bekwaam team van Chinese arbeiders en 12.000 theeplanten. Op dat moment kwam dankzij Robert Fortune de productie van thee in India pas echt op gang, vooral op de uitlopers van de Himalaya in Assam en Darjeeling.
Voilà, dit waren enkele van de vele historische figuren dat de thee geschiedenis rijk is. En tevens het bewijs van hoeveel impact één enkele persoon wel niet kan hebben. Misschien iets om over na te denken tijdens je volgende kopje thee?
Bronnen
Pettigrew, J. (2018). World of Tea: Discovering producing regions and their teas. USA: 83Press
https://tching.com/2022/09/in-the-beginning/
https://www.bostonteapartyship.com/tea-blog/the-first-book-of-tea
https://tching.com/2022/01/sage-of-tea-lu-yu/
https://theabcsoftea.com/2020/05/09/eisai-buddhist-monk/
https://tching.com/2009/01/teas-of-japan/
https://tching.com/2013/05/buddhist-influence-on-chinese-tea-culture/
https://tching.com/2020/01/chanoyu-history-and-philosophy-part-1/
https://tching.com/2022/10/the-basics-of-hosting-a-japanese-tea-ceremony-chado/
https://tching.com/2020/01/chanoyu-history-and-philosophy-part-2/
https://tching.com/2009/11/sen-no-rikyus-tea-rooms/
https://theabcsoftea.com/2020/06/03/robert-fortune-tea-thief-or-hero/