Misschien ben je ze al wel eens tegengekomen, hele kleine theepotjes met een roodbruine kleur. De kans was groot dat het om een Yixing theepotje ging. Dit zijn theepotjes gemaakt van een speciaal soort klei uit China. Yixing klei heeft vele goede eigenschappen die het zeer geschikt maken voor het zetten van thee. In deze blog ontdek je er alles over!

Een stukje geschiedenis

In een ver verleden, rond de Han dynastie (206 v.Chr. tot 220 n.Chr.), werden al voorwerpen van klei gevormd. Echter, het was pas midden in de Ming dynastie (1368-1644), rond het jaar 1500, dat er een opmerkelijke toename in productie optrad. Tegen het einde van de 17e eeuw bereikten de Yixing theepotten Europa. Nog steeds produceert Yixing theepotten die zowel in China als daarbuiten een stevige reputatie genieten.

Aardewerk Yixing theepotten komen uit de gelijknamige Yixing streek in China. Dit is een heel gekend gebied waar klei ‘unieke’ eigenschappen heeft. Dankzij de poreuze aard van de klei waarvan ze zijn gemaakt, kunnen ze de thee die erin wordt gezet ‘onthouden’ en daarom worden ze ook wel ‘memory’ theepotten genoemd.

Yixing is een stad in de provincie Jiangsu, ten westen van Shanghai. Het staat niet alleen bekend om de kwaliteit van zijn klei, maar ook voor de ongelooflijke creativiteit en vakmanschap van de pottenbakkers. Naast kleine werkplaatsen van ambachtslieden die volledig met de hand werken, zijn er ook grote fabrikanten die theepotten op grote schaal produceren. Yixing worth ook wel eens China’s Pottery Capital genoemd.

Eigenschappen van Yixing klei

Yixing klei is een gemalen klei dat gemaakt wordt van steen. Het wordt gemaakt van rotsen die worden gewonnen, verpletterd, gereinigd, gekneed, gezeefd en vervolgens gemengd. De kleuren van Yixing klei variëren afhankelijk van waar en van welke diepte de rotsen zijn gehaald, evenals de stookmethode die door de pottenbakker wordt gebruikt.

Er bestaan 3 soorten Yixing:

1. Purple Yixing (Zishani / Zisha)
2. Red Yixing (Hongni)
3. Yellow Yixing (Duanni)

De volgende natuurlijke eigenschappen maken Yixing klei zo bijzonder:

• Het is zeer rijk aan mineralen. Er zitten veel verschillende mineralen in de klei die interageren en reageren met de theeblaadjes tijdens het zetten, waardoor de smaak licht verandert en er een bepaalde zachtheid aan de thee wordt gegeven. Daardoor kan je de thee sterker zetten en zal het zachter smaken wanneer je een Yixing theepot gebruikt.
• Het heeft een langzame warmtegeleiding. Het verliest warmte zeer langzaam, wat zorgt voor een zeer constante zettemperatuur. Zo kan je het zetproces beter kan controleren, bij hoge temperaturen voor langere tijd kan zetten én meer uit de theeblaadjes kan halen.
• De porositeit. Yixing is een ongeglazuurde klei. Dit zorgt ervoor dat de essentiële oliën van de thee in de poriën van de klei worden opgenomen. Dat betekent dat je je theepot kan beginnen te ‘kruiden’ om smaken op te bouwen. Elke volgende zetbeurt met de theepot zal een sterkere smaak ontwikkelen naarmate de theepot meer ‘gekruid’ wordt. Zo verkrijgt de ‘geheugentheepot’ zijn coating. Dit is wel een zeer langzaam proces. Het duurt honderden zetbeurten voordat je een verschil begint te merken en de ingewerkte smaak is ook eerder subtiel.
• De kneedbaarheid, wat het makkelijk maakt om mee te werken en de ambachtslieden in staat stelde een techniek te ontwikkelen om de theepotten volledig met de hand te maken.

Productiemethode Yixing theepotjes

1. Volledig handgemaakt: Een Yixing theepot kan volledig handgemaakt zijn. De gehele vorm wordt dan met de hand gemaakt, er komt geen mal of machine aan te pas. Dit vergt vele jaren ervaring en vakmanschap om te leren… tot wel 20 jaar. Dit soort theepotten zijn heel duur en kosten gemiddeld 200 à 250 euro, mede dankzij de vele uren die het kost om een afgewerkte theepot te bekomen.
2. Half-handgemaakt: Bij deels handgemaakte theepotten wordt een mal gebruikt om theepot te vormen, maar wordt de theepot wel volledig handmatig afgewerkt. Het is een betaalbare manier om een goede kwaliteit Yixing pot te krijgen.
3. Volledig machinaal gemaakt: Bij dit soort theepotten wordt er vloeibare klei in een mal gegoten. Het zijn volledig machinaal gemaakte potten. Heel de theepot wordt gegoten en er komt zeer weinig handwerk aan te pas. Vaak is de gebruikte klei ook van lagere kwaliteit.

Hoe herken je een goede Yixing theepot?

Het belangrijkste is dat je ervoor zorgt dat het materiaal van goede kwaliteit is. Yixing klei is gemaakt van steen en steengemalen klei is best duur. Er bestaan daarom ook goedkope imitaties die gemaakt zijn met klei van heel lage kwaliteit of synthetische materialen. Deze worden dan gekleurd om de kleur van Yixing klei te imiteren. Let dus niet alleen op de kleur, maar zoek naar klei van goede kwaliteit.

Het geluid dat de theepot maakt wanneer er zachtjes op wordt getikt met het deksel is ook kenmerkend en een test van kwaliteit. Het geluid moet helder en metaalachtig zijn.

Een ander kenmerk van kwaliteit is de vorm zelf. De punt van de tuit en de bovenkant van het handvat moeten gelijk zijn met de rand van de theepot. Je kunt er vrijwel een rechte lijn overheen trekken. Als de tuit lager zou zijn, is er een mogelijkheid dat de thee uit het deksel gaat lekken voordat het uit de tuit kan lopen. Bovendien moet het deksel zo nauw mogelijk passen in de opening van de theepot. Een strak passend deksel betekent dat het langer warmte vasthoudt.

Een laatste belangrijk kenmerk van kwaliteit is de aanwezigheid van de zegel van de maker. Deze bevindt zich aan de onderkant van de theepot en ook soms aan de binnenkant van het deksel of onder het handvat. Het is een indruk in klei die dient als handtekening van de pottenbakker.

Ook de vorm is belangrijk

Afgezien van het materiaal hebben Yixing kleien potten ook een prachtige vorm. Er bestaan veel verschillende vormen en groottes. De Xi Shi bijvoorbeeld is een zeer klassieke, brede vorm. Dankzij de brede vorm past er een grote hoeveelheid bladeren in en hebben de bladeren steeds veel ruimte om uit te zetten en te bewegen. Dit is cruciaal om thee te zetten volgens de Gong Fu-stijl.

Ook esthetisch gezien zijn Yixing theepotten een prachtig stukje vakmanschap. Het is fijn om vast te houden en de esthetiek ervan voegt een heel nieuwe dimensie toe aan het zetproces.

Andere soorten klei

Yixing is een zeer gerenommeerd en goed getest gebied waar men weet dat de klei vele unieke eigenschappen heeft. Echter is Yixing niet het enige soort klei dat gebruikt wordt voor Chinese theepotjes. Er bestaan nog vele andere soorten, zoals Chaozhou, Jianshui, Nixing en Tokoname. Elke soort klei heeft z’n eigen unieke kleur en eigenschappen.

Hoe thee te zetten met een Yixing theepot

Yixing theepotten zijn vooral geschikt voor het zetten van zwarte, oolong en post-gefermenteerde theeën. Over het algemeen is het niet nodig om een Yixing theepot te gebruiken voor groene, gele of witte thee. Dit omdat Yixing vooral geschikt voor het zetten van thee op hoge temperaturen voor lange tijd.

Gezien het feit dat de theepot de essentiële oliën en smaken van de thee opneemt, kiezen veel mensen ervoor om een theepot te reserveren voor een specifiek type thee. Elke thee of theesoort heeft dan z’n eigen theepot. Bijvoorbeeld een theepot specifiek voor raw puerh, cooked puerh of donkere oolongs. Aan de andere kant beperkt dit het gebruik van de theepot, wat jammer is voor zo’n mooie, dure theepot. Een alternatief is om een theetype te kiezen dat je veel drinkt of om hem te gebruiken voor alle soorten (oolong, zwart en post-gefermenteerd). Theetypes combineren kan perfect aangezien het inwerken van de smaak zeer lang duurt.

De traditionele manier van thee zetten met een Yixing-pot is volgens de Gong Fu Cha-methode:

1. Voorverwarmen: Neem vers gekookt heet water en giet het in de theepot én over de theepot. Yixing klei een zeer trage warmtegeleider is. Dit maakt het zo geweldig voor het zetten van thee, omdat het de temperatuur erg goed kan vasthouden. Wel houdt dit in dat de theepot tijd nodig heeft om op te warmen. Giet het water na een 10 à 20 seconde weg.
2. Thee toevoegen: Nadat je de pot hebt opgewarmd, kan je de theebladeren (oolong, zwart of post-gefermenteerd) erin doen. Neem een hoeveelheid zodat de theepot voor ongeveer een derde tot de helft gevuld is, afhankelijk van het type thee.
3. Ruiken: Nu de thee in de warme theepot zit, doe je het deksel er even op en terug af en ruik aan de theeblaadjes. De aroma’s van de thee komen naar boven door de warmte van de theepot. Geur is een onmisbaar onderdeel van een Gong Fu Cha-sessie.
4. Spoeling: Giet vanaf een redelijke hoogte heet water over de bladeren om ze een beetje te laten bewegen. Giet het tot aan de top, net totdat het begint over te lopen en zet dan het deksel erop. Giet dan nog een beetje water over de theepot om de temperatuur te behouden (met een theetafel kan je naar hartenlust water morsen!). Giet na enkele seconde de spoeling in een pitcher of gong dao bei. Zorg ervoor dat je elke druppel thee eruit krijgt. Giet nu de spoeling uit je pitcher over in je kopjes en je teapet als je die hebt. Nu is de thee ‘gewassen’ en is de theepot warm en klaar voor gebruik.
5. Infusie: Vul de theepot opnieuw met warm water en doe het deksel erop. Giet zeker wat extra water over de theepot om ervoor te zorgen dat de temperatuur consistent blijft. Laat voor de nodige tijd infuseren (afhankelijk van het soort thee) en giet uit in een pitcher of rechtstreeks in je kopjes. En proeven maar! Tip: zet het deksel tussen infusies door niet terug op de theepot, anders kunnen de bladeren geen stoom afgeven en beginnen ze te stoven in de theepot.
6. Volgende infusies: Kwalitatieve thee kan je meermaals opnieuw infuseren. Herhaal stap 5 dus nog enkele keren.
7. Afwassen van de Yixing theepot: Reinig de Yixing theepot en kopjes direct na gebruik met warm water. Vermijd het gebruik van afwasmiddel of detergent, aangezien deze de klei kunnen beschadigen. Plaats het deksel NIET terug op de theepot na het wassen, aangezien de klei aan de binnenzijde nog vochtig zal zijn. Om te drogen, plaats de theepot omgekeerd naast het deksel op een handdoek en laat deze op een natuurlijke manier drogen. Dit voorkomt potentieel de vorming van onaangename geuren of schimmel.

Yixing geeft heel nieuwe dimensie aan de beleving van thee zetten. We hebben bij Thee.be recent een heel Yixing assortiment toegevoegd. Zo hebben we een mooie Yixing theeset, maar ook Yixing gaiwans, Yixing bewaardozen, Yixing kopjes, Yixing teapets en nog veel meer. Ontdek het allemaal hier!

Bronnen

Gascoyne, K., Marchand, F.,  Desharnais, J., & Americi, H. (2018). TEA: History, Terroirs, Varieties (third edition). Canada: Firefly Books.

Pettigrew, J. (2018). World of Tea: Discovering producing regions and their teas. USA: 83Press